ΙΣΤΟΡΙΑ

Το Αιγαίο της εξορίας

Photo alt text

ΑΡΧΕΙΟ

κείμενα, αλληλογραφία, αποκόματα, φωτογραφικά αρχεία, βιβλιοθήκη, εφημερίδες, περιοδικά

Photo alt text

ΣΥΛΛΟΓΕΣ

χειροτεχνήματα, αντικείμενα διαβίωσης, στολές, βαλίτσες, ρούχα, μακέτες, σκηνικά

Photo alt text

ΙΣΤΟΡΙΑ & ΤΕΧΝΗ

λάδια, σχέδια, χαρακτικά, ακουαρέλες, γλυπτά

Photo alt text

Το άθροισμα των προσωπικών συλλογών που έχουν κατατεθεί σε αυτό αποτελεί το περιεχόμενοτου Μουσείου. Μέχρι σήμερα αποτελείται κυρίως από υλικό για τους τόπους εξορίας, τις φυλακές και τα στρατόπεδα πολιτικών κρατουμένων, τους πολιτικούς πρόσφυγες,και τις πολιτικές διώξεις στον 20ο αιώνα. Παράλληλα βάσει της πηγής προέλευσης περιέχει υλικά που αφορούν στην πριν και μετά την δίωξη, συμμετοχή του κατόχου του υλικού στην πολιτική και κοινωνική ιστορία και πολιτιστική δημιουργία. Χρονολογικά καλύπτει μέχρι στιγμής την περίοδο από την δεκαετία του είκοσι έως και τη μεταπολίτευση.
Το σύνολο του υλικού διαχωρίζεται σε μουσειακό και αρχειακό. Το μουσειακό υλικό που εκτίθεται παρουσιάζεται σε θεματικές ενότητες που αφορούν την οργάνωση και συγκρότηση των στρατοπέδων, τον αγώνα για επιβίωση, τις πολιτιστικές δραστηριότητες, την καλλιτεχνική δημιουργία, την συγκρότηση της μορφωτικής και πολιτικής δουλειάς.Πιο συγκεκριμένα περιλαμβάνει αναπαράσταση σκηνής με αντικείμενα καθημερινής διαβίωσης που κατασκευάσθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν στις εξορίες, φωτογραφικά τεκμήρια, εικαστικές δημιουργίες (σκίτσα, σχέδια, χαρακτικά, πυρογραφίες, ελαιογραφίες, συνθέσεις, γλυπτά), που έγιναν από εξόριστους καλλιτέχνες μέσα ή και έξω από τόπους εξορίας. Τα έργα τέχνης που παρουσιάζονται κωδικοποιούν και σημαδεύουν αυτές τις περιόδους και συνιστούν ιδιαίτερο αντικείμενο μελέτης, που δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα. Επίσης περιλαμβάνει χειροτεχνήματα, ζωγραφισμένες κάρτες, μακέτες σκηνικών και κοστουμιών από θεατρικές παραστάσεις, σκηνικά, λοιπά υλικά θεατρικών και χορευτικών παραστάσεων, στοιχεία της πολιτιστικής δραστηριότητας που ανέπτυσσαν οι πολιτικοί εξόριστοι για να αξιοποιήσουν δημιουργικά τον ατελείωτο χρόνο τους. Ανάμεσα στο υλικό υπάρχουν μουσικές δημιουργίες των Ν. Μάργαρη και Κ. Τριανταφύλλο εικαστικές δημιουργίες των Χρ. Δαγκλή, Τ. Τζανετέα, Γ. Φαρσακίδη, Γ. Ρίτσου, Βλασίδη, Κατ. Χαριάτη –Σισμάνη, Β. Κατράκη, Κ. Τσακίρη, Χρ. Καγκαρά, Θαν. Κωνσταντινίδη, Α. Τάσσου, κ.ά. Μέσω εξειδικευμένων θεματικών ενοτήτων ο επισκέπτης μπορεί να περιηγηθεί στο χώρο των εξοριών και να προσεγγίσει στοιχεία από τη ζωή των πολιτικών εξόριστων.
Το αρχειακό υλικό περιλαμβάνει αποφάσεις εκτόπισης, έντυπα αδειών, υπομνήματα, τηλεγραφήματα, κείμενα και σημειώσεις της εσωτερικής λειτουργίας του στρατοπέδου, απομνημονεύματα, φωτογραφίες, εφημερίδες, παράνομο υλικό, αλληλογραφία εξόριστων,αποδελτίωση εφημερίδων και υλικό από την μορφωτική και ιδεολογική δραστηριότητα. Επίσης υπάρχει οπτικοακουστικό υλικό καταγραφής μαρτυριών και γεγονότων. Το σύνολο του υλικού κατατάσσεται σύμφωνα με τα διεθνή αρχειονομικά και μουσειακά πρότυπα ταξινόμησης. Τμήμα του αρχειακού υλικού πλαισιώνει το μουσειακό υλικό που εκτίθεται. Παράλληλα το Μουσείο διαθέτει βιβλιοθήκη προσβάσιμη στο κοινό και τους ερευνητές με βιβλία και περιοδικά. Είναι τμήμα της δανειστικής βιβλιοθήκης του Αη Στράτη με έντυπο υλικό που γράφτηκε και χρησιμοποιήθηκε σε φυλακές και εξορίες.
Η βιβλιοθήκη λειτουργεί από το 2006, τη χρονιά που εγκαινιάστηκε το Μουσείο. Μέχρι αυτή τη στιγμή έχουν συγκεντρωθεί 2.500 τίτλοι και η λίστα συνεχώς πλουτίζεται με νέους τίτλους. Το περιεχόμενο των βιβλίων είναι σε άμεση συνάφεια με το αρχειακό υλικό και τη μουσειακή συλλογή, και θεματικά καλύπτει την σύγχρονη ελληνική πολιτική ιστορία με έμφαση στην Εθνική Αντίσταση, στον Εμφύλιο πόλεμο, στην Χούντα, και ειδικότερα στην Εξορία και Φυλακές (προσωπικές μαρτυρίες και καλλιτεχνική δημιουργία), και την παγκόσμια πολιτική και κοινωνική ιστορία. Τέλος η βιβλιοθήκη περιλαμβάνει και μέρος της δανειστικής βιβλιοθήκης του Αη Στράτη καθώς και έντυπο υλικό που γράφτηκε και χρησιμοποιήθηκε σε φυλακές και εξορίες. Η βιβλιοθήκη είναι ανοικτή στο κοινό για μελέτη, αλλά δεν λειτουργεί ως δανειστική.
Το Μουσείο Πολιτικών Εξόριστων Αη Στράτη στηρίζεται κατά κύριο λόγο στην εθελοντική προσφορά.Ως προς την λειτουργία του ακολουθεί την λογική των ανοικτών και προσβάσιμων αρχείων στο κοινό καιτους ερευνητές. Δομικά το Μουσείου απαρτίζεται από το Διοικητικό Συμβούλιο (Α. Τσουκνίδας, Χ. Σισμάνης, Ηλ. Νικολακόπουλος, Ζ. Πετροπούλου, Στ. Στεφάνου, Στ. Κασαπίδης, Λ. Τσιακίρης, Π. Κουλουφάκος, Κ. Τζανετέας, Φρ. Πρωτογερέλλης) και τα μέλη του.

The political confinement of women in post war Greece

The common ‘exile triangle’ for women was formed by the islands of Chios, Trikeri and Makronisos, while other intermediate stops were the island of Ikaria, and later on, the island of Ai Stratis, where many women were sent after the closure of the Trikeri camp in 1953. Women were sent to the island of Ikaria, in the north-east of the Aegean Sea, in October 1947, where they remained for six months.
In March 1948, they were transported to Chios, in the north-eastern Aegean, where the ‘preventative’ (proliptikes) women exiles from Athens and nearby islands such as Lesvos were already confined. The exiled women at Chios were detained in a camp under the jurisdiction of the Aegean islands’ Gendarmerie Headquarters. Their exile was based on ‘disciplined living’ as the state called it; in fact, women were effectively imprisoned, since they were kept in the barracks with limited time outside their cells.
A year later, on April 4th, 1949, 1,200 women were transported with their children from the Chios camp to Trikeri. Trikeri is an islet in Pagasiticus Gulf, where the proliptikes had already been deported, mainly from the northern parts of Greece where the battles between the Democratic and the National Army were still intense. As the armed struggle was coming to an end, with the defeat of the Democratic Army in the mountains of Vitsi and Grammos in Florina (north-western Greece), thousands of women and their children from the Slavic-speaking villages were sent to Trikeri. In August 1949, the number of exiled women and children at Trikeri totalled approximately 5,000.
In November 1949, the Trikeri camp was taken over by the Makronisos Rehabilitation Organisation (MRO) and the army; by the end of the month, women political exiles were sent to the Makronisos concentration camp. Women arrived at the camp on January 27th, 1950 after a two-day journey in terrible weather conditions. The terrorisation of women began within hours of their arrival and continued throughout the six months of their internment at the camp. Women political exiles were detained at the Makronisos camp until the end of July 1950, when the elderly were dismissed and the 500 ‘unrepentant’ (who did not sign Declarations of Repentance) were sent back to Trikeri, where they spent approximately two more years. In April 1953, nineteen exiles and ten guards were left at Trikeri, and after a couple of months, since they did not have anyone to intervene to obtain temporary passes, they were relocated to the island of Ai Stratis, where they spent several more years(1).
Along with the numerous exile camps, a significant number of detention centres and prisons were also in operation. The central women’s prisons were the Averof Prisons, located in the centre of Athens; the Patras Prison in the Peloponnese was the main detention centre of the periphery. Up to the present day, the peripheral prisons have not attracted much public or academic attention, even though the number of executions of women was higher at the detention centres outside the capital (Vervenioti, 2003: 134). The prisons at Kifisia and Kallithea in Athens are also important, since underage male and female prisoners were held there. Alongside the thousands of women held between 1945 and 1950 at the Averof Prisons, 119 children were imprisoned with their mothers(2).
1.The exact number of women who were exiled to the Ai Stratis camp cannot be ascertained; according to women’s accounts (i.e. Theodorou, 1976) and the historian Kyriaki Kamarinou (2005: 230), the number is between 16 and 19. 2.At the Averof Prisons, between 1945 and 1950, 3,282 women were imprisoned (Dalianis-Karambatzakis, 1994: 18 and Vervenioti, 2003: 127-128). For valuable information on the children at the Averof Prisons, see the influential study of a former political prisoner at the Averof Prisons and doctor, Mando Dalianis-Karambatzakis (1994).

Ιστορικά

Το όραμα κάποιων παλιών εξορίστων στον Αη Στράτη και σε άλλους τόπους κράτησης, για τη δημιουργία ενός χώρου διάσωσης και προβολής της νεότερης πολιτικής ιστορίας – με επίκεντρο το θεσμό της εξορίας, τις πολιτικές διώξεις και τη καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων - στάθηκε η αιτία ίδρυσης του «Μουσείου Πολιτικών Εξορίστων Αη Στράτη» το 1988. Σε ενίσχυση αυτής της προσπάθειας, η πολιτεία παραχώρησε το 2003 τον πρώτο όροφο του νεοκλασικού κτιρίου της οδού Αγίων Ασωμάτων 31, για να στεγαστούν τα αρχεία και οι συλλογές του μη κερδοσκοπικού οργανισμού και να λειτουργήσει το «Μουσείο Πολιτικών Εξορίστων Αη Στράτη». Με το άνοιγμά του στο κοινό το Μουσείο στοχεύει να λειτουργήσει ως ένα σύγχρονο κέντρο έρευνας, ανάδειξης και διατήρησης τόσο της ατομικής όσο και της συλλογικής μνήμης της ιστορικής κληρονομιάς της Ελλάδας του 20ου αιώνα. Συγκεκριμένα αποτελεί τον πρώτο μουσειακό και ερευνητικό χώρο με ιδιαίτερη ειδίκευση σε θέματα εξορίας και πολιτικής καταστολής. Στις συλλογές του Μουσείου φιλοξενούνται πλούσιο φωτογραφικό υλικό, αρχειακά τεκμήρια και αντικείμενα υλικού πολιτισμού του καθημερινού βίου και καλλιτεχνικής έκφρασης των εξορίστων και φυλακισμένων από τον Αη Στράτη και άλλους τόπους εξορίας, κράτησης και φυλάκισης. Σε συνάρτηση με τις μόνιμες συλλογές λειτουργεί βιβλιοθήκη για την ενημέρωση των ερευνητών και του κοινού.
Ai Stratis is an island with 210 inhabitants on the North Aegean Sea, 18 n.m south west of Lemnos. Shortly after its annexation to Greece (around 1926), and up to 1962, with the exception of some intervals the island has served as a place of exile for approximately 10.000 people. Nevertheless, Ai Stratis was just one out of many Aegean islands that men, women and kids were sent in exile throughout the 20th century. Exile as a means to politically control and violate human rights represents the key theme around which the aims and objectives of the Museum of Political Exiles of Ai Stratis are orchestrated in an attempt to safeguard, study and promote this up to the point neglected heritage of Modern Greece.

Η εξορία ως πολιτική καταστολή στον ελληνικό 20ο αιώνα

Η εκτόπιση (βίαιη αλλαγή τόπου κατοικίας) και η εξορία (εκδίωξη εκτός συνόρων), από την αρχαιότητα ακόμη, χρησιμοποιήθηκαν για τον περιορισμό της δράσης και την εξουδετέρωση πολιτικών αντιπάλων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι: ο εξοστρακισμός στην αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία, οι προγραφές κατά την περίοδο της παρακμής της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, καθώς και οι διωγμοί εκκλησιαστικών και πολιτικών αντιπάλων στο Βυζάντιο.
Η ʽδιοικητική εκτόπισηʼ (η εξορία) στην Ελλάδα του 20ου αιώνα χρησιμοποιήθηκε σε ευρεία κλίμακα από συγκεκριμένες κυβερνήσεις και καθεστώτα:

  • ως μέτρο πολιτικού παροπλισμού και εξουδετέρωσης των πολιτικών αντιπάλων τους, κυρίως της αριστεράς.
  • ως μέσο φυσικής εξουθένωσης και ενίοτε εξόντωσης τους.
  • ως νομικό πλέγμα, συνοδεία μέτρων πίεσης και βίας, για την απόσπαση «δηλώσεων μετανοίας» και αληθών ή ψευδών επιβαρυντικών πληροφοριών καθώς και για την αποκήρυξη πολιτικών και ιδεολογικών πεποιθήσεων. Στόχο τους είχαν την απαξίωση των κρατουμένων από το περιβάλλον.
  • ως ιδιότυπη ομηρία που απέβλεπε στον εκφοβισμό και την αδρανοποίηση των «ελεύθερων» ενεργών πολιτών (στελέχη συνδικάτων, συνεταιρισμών, δημοκρατικών πολιτικών φορέων, επιστημονικών και καλλιτεχνικών ενώσεων)
Βασικοί σταθμοί στη σχετική ʽκατασταλτική νομοθεσίαʼ για το χρονικό διάστημα 1924-1962 και 1967-1974:
  • το νομοθετικό διάταγμα της 19ης Απριλίου 1924 για την καταπολέμηση της ληστείας και των ληστοτρόφων, το οποίο βρίσκεται στον πυρήνα όλων των επόμενων σχετικών νομικών μέτρων (νόμων, αναγκαστικών νόμων, νομοθετικών διαταγμάτων, κοινοβουλευτικών ψηφισμάτων, κυβερνητικών πράξεων, αστυνομικών διατάξεων κ.ά.)
  • το νομοθετικό διάταγμα της 5ης Μαΐου 1926 (εξειδίκευση του προηγούμενου ως προς τη δίωξη του κομμουνισμού)
  • ο νόμος 4229/24-25.7.1929 της κυβέρνησης Βενιζέλου «περί μέτρων ασφαλείας κτλ.», γνωστός ως ιδιώνυμο (δίωξη όχι μόνο πράξεων αλλά και κυκλοφορίας και μετάδοσης ιδεών που «επιδίωκαν την ανατροπή του ισχύοντος κοινωνικού καθεστώτος»)
  • ο αναγκαστικός νόμος 1075/1938 της μεταξικής δικτατορίας αντικατέστησε τους προηγούμενους και θέσπισε αυστηρότερες διατάξεις και σκληρότερους όρους εγκλεισμού των αριστερών πολιτικών αντιπάλων της κεντρικής εξουσίας.
  • ο νόμος 41/7.8.1946 επανέφερε σε ισχύ όσες διατάξεις είχαν καταργηθεί ή αδρανήσει στο διάστημα 1945-1946 (λ.χ. θεσμός διοικητικών εκτοπίσεων) τα νομοθετικά διατάγματα 392/19.8.1947 και 687/8.5.1948 παρείχαν το δικαίωμα παράτασης της εκτόπισης «επί έν εισέτι έτος» (ουσιαστικά επʼ αόριστον) με μόνη αιτιολογία «επικίνδυνος διά την δημοσίαν τάξιν και ασφάλειαν»
  • ενεργοποίηση (1959) του νομοθετικού διατάγματος 207/1941 (μετεκτόπιση)
  • ο αναγκαστικός νόμος 511/1947 αφορούσε όλα τα μέτρα τα οποία «δύναται» να εφαρμόσει η αστυνομία ή χωροφυλακή για να απαγορεύει δραστηριότητες των εξορίστων που αφορούν θέματα διαβίωσης, εσωτερικής και εξωτερικής επικοινωνίας, εργασίας, ψυχαγωγίας και μόρφωσης καθορίζοντας ουσιαστικά το καθεστώς των στρατοπέδων συμβίωσης.
Οι Έλληνες πολίτες που υπέστησαν την ειδική αυτή μεταχείριση και έζησαν υπό ποικίλους περιορισμούς και υπό καθεστώς σωματικής ή ψυχολογικής βίας -χωρίς να τους απαγγελθεί συγκεκριμένη κατηγορία και να δικαστούν- ανήκαν, στη μεγάλη τους πλειονότητα, στον χώρο της αριστεράς (κυρίως στο χώρο επιρροής του ΚΚΕ και του ΕΑΜ και δευτερευόντως σε άλλες ιδεολογικές τάσεις: σοσιαλιστές, τεταρτοδιεθνιστές, αρχειομαρξιστές κ.ά.). Ωστόσο και μεμονωμένοι οπαδοί ή στελέχη ʽαστικώνʼ πολιτικών χώρων , έζησαν σε καθεστώς απλής διοικητικής εκτόπισης κατά τις περιόδους της δικτατορίας του Μεταξά και της Χούντας. Περίπου 100 απομονωμένα γεωγραφικά σημεία από τα οποία πάνω από 40 άγονα νησιά λειτούργησαν ως τόποι εξορίας. Τα κυριότερα από άποψη πληθυσμού εξορίστων είναι: Μακρόνησος, Γυάρος, Αη-Στράτης, Λέρος, Ικαρία, Χίος, Τρίκερι, Ανάφη, Φολέγανδρος, Σαμοθράκη, Λήμνος, Γαύδος, Κύθηρα. Από τους ηπειρωτικούς τόπους οι φυλακές Ακροναυπλίας, Αλικαρνασσού και Ωρωπού χρησιμοποιήθηκαν επίσης ως χώροι εγκλεισμού. Την περίοδο του εμφυλίου πολλές χιλιάδες άνδρες, γυναίκες και παιδιά κρατήθηκαν υπό περιορισμό σε άθλια στεγασμένους χώρους (κρατητήρια, φυλακές, τοπικά στρατόπεδα συγκέντρωσης) υπό την εποπτεία και φρούρηση των τοπικών αστυνομικών αρχών, χωρίς καν απόφαση διοικητικής εκτόπισης, και μέριμνα για επίδομα και σίτιση. Χιλιάδες ένστολοι Έλληνες στρατιώτες, ναύτες και σμηνίτες υπέστησαν επίσης, επί δύο τουλάχιστον δεκαετίες, το περιοριστικό καθεστώς της ιδιότυπης αυτής ομηρίας, συνοδευόμενο από αυθαιρεσίες, προκλήσεις, ψυχολογικές πιέσεις και βασανιστήρια.
Εκατοντάδες στρατευμένοι, που ζούσαν σε ειδικούς στρατιωτικούς σχηματισμούς «χαρακτηρισμένων», έχασαν την ζωή τους. Πέρα από το μεγάλο αναμορφωτήριο της Μακρονήσου (το καθεστώς ειδικής μεταχείρισης των οπλιτών διατυπώθηκε θεσμικά με το Γ΄ ψήφισμα «περί μέτρων αναμορφώσεως κτλ.» (ΦΕΚ 14.10.1949, συγκρότηση «Οργανισμού Αναμορφώσεως Μακρονήσου»), άλλοι τόποι δοκιμασίας των στρατιωτών ήταν κατά καιρούς το Καλπάκι (προπολεμικά), ο Κολυνδρός και η Εράτυρα (κατά τις δεκαετίες του ʼ50 και ʼ60). Ο θεσμός μαζικής διοικητικής εκτόπισης/εξορίας διήρκεσε από τα μέσα της δεκαετίας του 1920 ως και τον Δεκέμβριο του 1971 (με δύο μικρά διαλείμματα μεταξύ του 1944-1946 και 1962-1967). (Κείμενο γραμμένο από πρώην εξόριστο)

Αη-Στρατη, τόπος εξορίας 1926-1963

Το νησί του Αη Στράτη βρίσκεται στο Βόρειο Αιγαίο, 18 ν.μ. νοτιοδυτικά της Λήμνου και έχει περίπου 210 μόνιμους κατοίκους. Ο Αη Στράτης αποτελεί στην νεώτερη ιστορία το νησί με τα περισσότερα χρόνια παραμονής εξορίστων σε αυτό. Οι πρώτοι εξόριστοι στο νησί είναι ένας μικρός αριθμός από εργάτες και συνδικαλιστικά στελέχη κατά την δεκαετία του 1920. Με την ίδρυση του ΚΚΕ (ΣΕΚΕ) εκτοπίζονται στο νησί μέλη και στελέχη του κόμματος. Εξόριστοι επίσης υπάρχουν και στη Δικτατορία του Πάγκαλου το 1925.
Το Ιδιώνυμο του Βενιζέλου θεσμοθετεί τις εξορίες και από τότε ο Αη Στράτης γίνεται μόνιμος τόπος εξορίας. Κατά την περίοδο 1936-1940 (με τις απεργίες του 1936 και τη Δικτατορία Μεταξά) ξεπερνά τους 250 πολιτικούς εξόριστους. Το στρατόπεδο του Αη Στράτη ξανανοίγει δεύτερη φορά το 1946 έως και το 1949, όπου εξορίζονται με διοικητική προληπτική εκτόπιση και χωρίς συγκεκριμένο κατηγορητήριο περίπου 5000 άντρες και 500 γυναίκες. Από εκεί αργότερα μεταφέρονται στην Μακρόνησο.
Ο Αη Στράτης χρησιμοποιείται για τρίτη φορά ως τόπος εξορίας από το 1950 έως και το 1962. Μετά την λήξη του Εμφύλιου πολέμου στο νησί μετατοπίζονται αρχικά 1800 αμετανόητοι από την Μακρόνησο. Επιπλέον, με το κλείσιμο του στρατοπέδου των εξορίστων γυναικών στο Τρίκερι έρχεται και ένας μικρός αριθμός γυναικών. Ο αριθμός όμως αυτός διευρύνεται με νέες συλλήψεις και με ένα αριθμό από πολιτικούς κρατουμένους, που μόλις έχουν αποφυλακιστεί από τις διάφορες φυλακές. Συνολικά από τον Αη Στράτη την τρίτη περίοδο περνούν γύρω στους 4500 εξόριστους. Με τις άδειες και τις απολύσεις ο αριθμός των εκτοπισμένων είναι ωστόσο διαρκώς φθίνων και το στρατόπεδο κλείνει οριστικά το 1962. Συνολικά από τον Αη Στράτη πέρασαν γύρω στις 10.000 πολιτικοί εξόριστοι, άντρες, γυναίκες και μικρά παιδιά.

To Αιγαίο της Εξορίας

Αιγαίο Πέλαγος

Το ιστορικό αρχείο του Μουσείου στηρίζεται σε προσωπικά αρχεία και συλλογές εξορίστων. Στο σύνολο του περιλαμβάνει επιστολές, ταχυδρομικά δελτάρια, ευχετήριες κάρτες, αποφάσεις εκτόπισης, απολυτήρια από τόπους φυλάκισης και εξορίας, καθώς και πλήθος βιβλίων, περιοδικών και χειρογράφων. Στον ήδη υπάρχοντα όγκο του αρχείου αυτού, προστίθενται συνεχώς νέα ιστορικά τεκμήρια και συλλογές.

Από τους τόπους εξορίας πέρασαν αρκετοί γλύπτες, ζωγράφοι και χαράκτες, (αναφέρουμε ενδεικτικά) όπως: ο Χρήστος Δαγκλής, η Κατερίνα Χαριάτη-Σισμάνη, η Βάσω Κατράκη, ο Βασίλης Βλασίδης, ο Τάσος Αλεβίζος κ.α.. Οι εικαστικοί αυτοί καλλιτέχνες, όχι μόνο υπήρξαν καλλιτεχνικά δημιουργικοί παρά τις δύσκολες συνθήκες κράτησης και διαβίωσης τους, αλλά και πολλοί από αυτούς μετέδωσαν τις γνώσεις του στους συγκρατούμενους και συνεξόριστους τους και τους μύησαν στα μυστικά της τέχνης. Μερικοί μάλιστα από τους «μαθητές» τους στην συνέχεια εξελίχθησαν σε αξιόλογους καλλιτέχνες και οι ίδιοι, όπως ο Γιώργος Φαρσακίδης και ο Τάκης Τζανετέας. Το Μουσείο στη συλλογή του διαθέτει γλυπτά, χαρακτικά, λάδια, σκίτσα, σκηνικά, και κουστούμια από θεατρικές παραστάσεις. Ένα μέρος αυτών των έργων τέχνης δημιουργήθηκε στην εξορία. Ωστόσο μεγάλο κομμάτι της συλλογής περιλαμβάνει και έργα που φιλοτεχνήθηκαν από την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής έως και το 1974 (αλλά και μεταγενέστερα). Στην θεματική αυτή συλλογή περιλαμβάνονται τέλος και έργα πρωτόλεια με ιδιαίτερη τεκμηριακή σημασία, ανθρώπων που όντες εξόριστοι μυήθηκαν στην τέχνη από επαγγελματίες καλλιτέχνες.
Κατά τη διάρκεια της ισχύος του θεσμού της εξορίας παράχθηκαν επίσης και πλήθος χειροτεχνημάτων από τους εξόριστους άντρες και γυναίκες. Τα αντικείμενα αυτά εκφράζουν όχι μόνο την ανάγκη των εξορίστων και φυλακισμένων για επιβίωση μέσω της πώλησης τους, αλλά και την επιθυμία να επικοινωνήσουν τα συναισθήματα τους τόσο στους δικούς τους ανθρώπους, όσο και στον έξω κόσμο. Εργόχειρα, κοσμήματα από κοχύλια, ξυλόγλυπτα καραβάκια και αποθηκευτικά κουτιά αποτελούν ενδεικτικά μέρος των αντικειμένων που δημιουργήθηκαν από μια μερίδα των εκτοπισμένων.

Το «Μουσείο Πολιτικών Εξορίστων Αη Στράτη» ή Μουσείο Εξορίας εγκαινιάστηκε στις 12 Απριλίου 2006 από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κύριο Κάρολο Παπούλια που έκοψε συμβολικά ένα συρματόπλεγμα. Στα πλαίσια των εκδηλώσεων των εγκαινίων παρουσιάστηκε θεατρικός μονόλογος σε κείμενα Κατερίνας Χαριάτη Σισμάνη γραμμένα στους τόπους εξορίας από το 1948 μέχρι το 1952 από την ηθοποιό Κατερίνα Διδασκάλου. Ακολούθησε συζήτηση με θέμα «Η Εξορία στην Ελλάδα» με συντονιστή τον καθηγητή του Παν/μίου Αθηνών Ηλία Νικολακόπουλο. Στη συζήτηση συμμετείχαν ο καθηγητής Παν/μίου Αθηνών Νίκος Αλιβιζάτος, ο ιστορικός Στρατής Μπουρνάζος, και ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος.
Από το 2004 και κάθε χρόνο πραγματοποιείται επίσκεψη μνήμης στον Αη Στράτη. Την 1η Ιουλίου 2007 στην ετήσια επίσκεψη του Μουσείου στον Αη Στράτη έγινε τελετή αποκαλυπτήριων του μνημείου που έφερε την νεκρική μάσκα του βουλευτή του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδος Κώστα Γαβριηλίδη. Το μνημείο που επιμελήθηκε ο γλύπτης Βασίλης Βούλγαρης, στήθηκε με την ευγενή χορηγία της Βουλής των Ελλήνων. Στα πλαίσια των εκδηλώσεων πραγματοποιήθηκε θεατρικό μονόπρακτο βασισμένο στην «Σονάτα του Σεληνόφωτος» του Γιάννη Ρίτσου (παλιού εξόριστου στον Αη Στράτη) σε σκηνοθεσία του Λεωνίδα Τσιριγκούλη.
Στις 11 και 12 Οκτώβρη πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο θεατρική εκδήλωση. Το Μουσείο Πολιτικών Εξορίστων Αη Στράτη σε συνεργασία με το Κέντρο Πολιτισμού «Ελεύθερη Έκφραση» παρουσίασε σε σκηνοθεσία Λεωνίδα Τσιριγκούλη δραματοποιημένα: το ποίημα του Γιάννη Ρίτσου «Σονάτα του Σεληνόφωτος» με την Ειρήνη Ανυφαντή και τα κείμενα της ζωγράφου Κατερίνας Χαριάτης-Σισμάνη με τίτλο «Κύματα χωρίς Επιστροφή» σε απόδοση Πόλυ Σαϊτη.
Ο Γιάννης Ρίτσος (1909-1990) υπήρξε εξόριστος για το χρονικό διάστημα 1948 με 1952 στην Λήμνο, Μακρόνησο και Αη Στράτη και επί Δικτατορίας στη Γυάρο, Λέρο και Σάμο. Η «Σονάτα του Σεληνόφωτος» εκδόθηκε στον απόηχο της εξορίας (1956) και τιμήθηκε με το Αʼ Κρατικό Βραβείο Ποίησης. Τα «Κύματα χωρίς Επιστροφή» της Κατερίνας Χαριάτης-Σισμάνη (1911-1996) γράφτηκαν όταν ήταν εξόριστη στη Χίο, Τρίκερι και Μακρόνησο μεταξύ του 1948 και 1952. Τα κείμενα της ζωγράφου είναι ανέκδοτα και παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό.
Από τον Απρίλιο του 2006 το Μουσείου έχει επιδείξει πλούσιες δραστηριότητες με αδρή συμμετοχή του κοινού όπως παρουσιάσεις βιβλίων και πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως την ετήσια εκδήλωση των φίλων του ΑΣΚΙ και την την παρουσίαση του βιβλίου του Νίκου Οικονομάκου «Σεβάχ ο αριστερός: αναμνήσεις έξι δεκαετιών 1930- 1990» εκδόσεις ΕΣΤΙΑ. Στην εκδήλωση ομιλητές ήταν ο δημοσιογράφος Αντώνη Καρκαγιάννης, ο Λεωνίδας Κύρκος, ο Θεόδωρος Πάγκαλος και ο ιστορικός Τάσος Σακελλαρόπουλος.
Το «Μουσείο Πολιτικών Εξορίστων Αη Στράτη-Αρχεία, Συλλογές Φυλακών, Εξορίας» (με συντομογραφία «Μουσείο Εξορίας»), διαθέτει ένα πλούσιο αρχειακό και εκθεσιακό υλικό που υπερβαίνει τις 800.000 τεκμήρια. Οι συλλογές του Μουσείου Εξορίας περιλαμβάνουν:

  • φωτογραφικά αρχεία αλλά και μεμονωμένες αξιόλογες φωτογραφικές μονάδες
  • καταγεγραμμένες μαρτυρίες , γραπτές ή προφορικές (oral library)
  • έργα ζωγραφικής, χαρακτικά, σχέδια και γλυπτά ελλήνων καλλιτεχνών που αναφέρονται στον Ελληνικό χώρο
  • ιστορικά κειμήλια, αρχειακές μονάδες και μεμονωμένα έγγραφα
  • τεκμήρια υλικού πολιτισμού (αντικείμενα καθημερινής διαβίωσης)
  • ανασκαφικά ευρήματα από τόπους εξορίας
  • έργα καταξιωμένων Ελλήνων καλιτεχνών (π.χ. Γ. Μπουζιάνης, Κατ. Χαριάτη-Σισμάνη, Αγ. Αστεριάδης, Τ. Τζανετέας, Χρ. Δαγκλής, Γ. Φααρσακίδης, Κ. Περάκης κ.ά.
  • εξειδικευμένη βιβλιοθήκη για φυλακές, εξορίες-20ος αιώνας
  • έργα νέων καλλιτεχνών εμπνευσμένα από φυλακές και εξορίες
  • σπάνιες εκδόσεις, βιβλία, περιοδικά,
  • συγκροτημένες συλλογές ή σύνολα που δεν εμπίπτουν στα παραπάνω όπως το προσωπικό αρχείο του Γ. Μπουζιάνη(1885-1959), τα αρχεία και οι προσωπικές συλλογές των Κ. Χαριάτη-Σισμάνη (αρχεία περιόδου 1515-1996), Τ. Τζανετέα, Γ. Φαρσακίδη, Κυρ. Τσακίρη, Θαν. Κωνσταντινίδη, Αντ. Καραγιάννη, κ.ά. που αφορούν την σύγχρονη πολιτική και κοινωνική ιστορία.

Το Μουσείο συμμετείχε με επιτυχία στην υλοποίηση έργων ψηφιοποίησης, ταξινόμησης και τεκμηρίωσης, λαμβάνοντας μάλιστα και σχετικό αριστείο. Το επιστημονικό δυναμικό του Μουσείου αποτελείται από διακεκριμένους επιστήμονες (καθ. Ηλ. Νικολακόπουλος, δρ. Ν. Πάντζου, δρ. Δ. Μπαχάρας, δρ. Αικ. Στεφάτου, κ.ά) Τα εγκαίνια του Μουσείου έγιναν το 2006 από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Κάρολο Παπούλια και τον Υπουργό Πολιτισμού. Το Μουσείο έχει συνεργασία με Ελληνικά, Ευρωπαϊκά και Αμερικάνικα Πανεπιστήμια και οργανισμούς και μετέχει με ανακοινώσεις σε Διεθνή Συνέδρια (Cambridge, Southampton, Columbia, New York,)Στις δραστηριότητες του Μουσείου περιλαμβάνονται η συμμετοχή στο Δίκτυο Μουσείων και Πολιτιστικών Οργανισμών Ιστορικού Κέντρου Αθηνών, η διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων (εκθέσεων, θεατρικών παραστάσεων, διαλέξεων, κ.λ.π.), εκδηλώσεις μνήμης, κ.ά. Το Μουσείο διαθέτει εργαστήριο ψηφιακής και αναλογικής αναπαραγωγής υψηλής ποιότητας.

Το διπλό πορτραίτο της εξορίας, η ζωγράφος Κατερίνα Χαριάτη-Σισμάνη

  • Το διπλό πορτραίτο της εξορίας, αυτοπροσωπογραφία 1951
  • Πορτραίτο Γ. Μπουζιάνη 1957

Η περίπτωση της Ζακύνθιας ζωγράφου και λογοτέχνη Κατερίνας Χαριάτη-Σισμάνη (1911-1996) εμφανίζει εξαιρετικό ενδιαφέρον για τον μελετητή της νεοελληνικής ζωγραφικής για δύο κυρίως λόγους: o πρώτος αφορά τη μαθητεία της κοντά στον σπουδαίο Έλληνα ζωγράφο Γιώργο Μπουζιάνη την περίοδο 1943-1959. Η πολυδύναμη σχέση μαθήτριας-δασκάλου, που κατέληξε σε αμοιβαία εκτίμηση και βαθιά φιλία, καταγράφηκε με τρόπο γλαφυρό από τη Χαριάτη-Σισμάνη στο βιβλίο της «Μαθητεύοντας κοντά στον Μπουζιάνη», το οποίο εκδόθηκε το 1985 και αποτελεί πολύτιμη δεξαμενή πληροφοριών για τον τρόπο εργασίας αλλά και για την προσωπικότητα του μεγάλου καλλιτέχνη.

  • 1936
  • 1992

Ο δεύτερος σχετίζεται με τη δική της καλλιτεχνική παραγωγή και κυρίως με τα 200 περίπου σχέδια που φιλοτέχνησε κατά τη διάρκεια της τετράχρονης εξορίας της (1948-1952) στη Χίο, στο Τρίκερι Μαγνησίας και στη Μακρόνησο. Είναι γνωστό, άλλωστε ότι, αν και ανήκε σε παλαιά, αριστοκρατική οικογένεια της Ζακύνθου, η Χαριάτη-Σισμάνη υπήρξε ενεργό μέλος του Ε.Α.Μ. και διώχτηκε απηνώς εξαιτίας των πολιτικών της φρονημάτων τόσο κατά την περίοδο της Εθνικής Αντίστασης όσο και στα χρόνια του Εμφύλιου Σπαραγμού.

  • Αντώνιος Χαριάτης, 1763
  • Θυρεός Οικ. Χαριάτη
    Κώδικας 17
  • Οικία Σολωμού- Ακρωτήρι

Λίγο μετά τη Μεταπολίτευση, το 1975, η ζωγράφος αποφάσισε να εκθέσει τα έργα αυτά της εξορίας στο βιβλιοπωλείο «Καταφύγιο» στην Αθήνα. Η έκθεση γνώρισε μεγάλη επιτυχία με αποτέλεσμα η Χαριάτη-Σισμάνη να εκδώσει την ίδια χρονιά τα σκίτσα σε πολυτελές λεύκωμα με τίτλο «Γυναίκες από όλη την Ελλάδα». Το λεύκωμα αυτό, χάρη στη μοναδική συνύπαρξη λόγου και εικόνας, αποτελεί αναμφίβολα ένα από τα πολυτιμότερα ιστορικά ντοκουμέντα για την εποχή του Εμφυλίου.

  • Μάσκες Θεάτρου

Με την τυπολογία, τον εκφραστικό χαρακτήρα αλλά και τον θεμελιακό ιστορικό ρόλο των σχεδίων, που αποτελούν ένα είδος προσωπικού εικαστικού ημερολογίου της ζωγράφου, θα προσπαθήσουμε να καταπιαστούμε στις σελίδες που ακολουθούν. Ως προς το θεματικό τους περιεχόμενο τα σκίτσα διακρίνονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: την προσωπογραφία, η οποία, όπως είναι αναμενόμενο, καταλαμβάνει τον μεγαλύτερο όγκο του συνόλου των έργων, το τοπίο και, τέλος, τα έργα εκείνα που απεικονίζουν τις διάφορες δραστηριότητες των εξόριστων γυναικών, υποχρεωτικές εργασίες, ταξίδια μεταφοράς από το ένα μέρος εξορίας στο άλλο, κ.λπ.

  • Μάσκες λαϊκού Μεσαιωνικού Θεάτρου, Ζάκυνθος 1965-1980

Ιδιαίτερα ελκυστική για τον μελετητή παρουσιάζεται η κατηγορία των πορτρέτων, όπου η Χαριάτη-Σισμάνη επιδεικνύει εξαιρετική ευρηματικότητα ως προς τη σύλληψη και την αποτύπωση του θέματος αλλά και πλούσιες εκφραστικές δυνατότητες ως προς την απόδοση της στιγμιαίας ψυχολογικής διάθεσης της εκάστοτε εικονιζόμενης. Ηλικιωμένες αλλά και νεαρές αγωνίστριες, ηρωικές μανάδες με τα μωρά στην αγκαλιά, αλλά και μικρά παιδιά, «αδύνατα και αναιμικά με τον τρόμο να παίζει κρυφτούλι στα μάτια τους», όπως χαρακτηριστικά γράφει η συνεξόριστη της ζωγράφου Ναταλία Αποστολοπούλου , όλες αυτές οι εμβληματικές μορφές αποτελούν την πρώτη ύλη που ενεργοποιεί τον σχεδιαστικό οίστρο της Χαριάτη-Σισμάνη και τροφοδοτεί την έμπνευσή της.

  • Σχέδια Εξορίας 1949, Τρίκερι
  • Τσαγκαρίνες, λάδι, Τρίκερι 1951

Η ποικιλία στον τύπο του πορτρέτου (ολόσωμο, ημίσωμο), στη στάση του μοντέλου (κατά μέτωπο, profil) αλλά και το πλάσιμο, η ζωγραφική πραγμάτευση της φόρμας, είναι στοιχεία άμεσα συναρτώμενα από τις εξωτερικές συνθήκες και κυρίως τον χρόνο που η καλλιτέχνιδα έχει στη διάθεσή της. Όπως εύστοχα σημειώνει η αείμνηστη ιστορικός τέχνης Βεατρίκη Σπηλιάδη, σε κριτική της για τη ζωγράφο: «Τα σκίτσα της είναι χαρακτηριστικά και ατμοσφαιρικά. Όταν έχη το μοντέλο της δικό της για πολλή ώρα, το σχέδιό της έχει μία κλασικότητα και επιμέλεια στις λεπτομέρειες. Όταν πιάνει σκηνές και κινήσεις, εκφράσεις και σύντομες πόζες, το σχέδιό της γίνεται νευρώδες, δυναμικό και εκφραστικό».

  • Κεραμικά 1950-1960

Ενδεικτικό ως προς την ίδια κατεύθυνση είναι το γεγονός ότι η ζωγράφος συχνά επιλέγει την ημίσωμη προσωπογραφία, το μπούστο, όταν έχει τα χρονικά περιθώρια να μελετήσει το μοντέλο ενδελεχώς και να αποδώσει με λεπτομέρειες τη φυσιογνωμία και την έκφρασή του. Χαρακτηριστικά παραδείγματα τα πορτρέτα της Ρόζας Ιμβριώτη-σπουδαίας παιδαγωγού-, της Άννας Μαχαιροπούλου με το βαθύ, τρομαγμένο βλέμμα, της Ασπασίας Σταθάτου, κ.ά, τα οποία διακρίνονται για τα ομαλά, ρέοντα περιγράμματα, την έντεχνη φωτοσκίαση που αναδεικνύει την ιδιοπροσωπία της μορφής και γενικότερα το προσεγμένο, εξιδανικευμένο ύφος. Στους αντίποδες της σχεδιαστικής αυτής αντιμετώπισης βρίσκονται τα πορτρέτα της μουσικού Έλλης Νικολαΐδου, της Γεωργίας Πολυγένους, που εκτελέστηκε στα δεκαεννέα της χρόνια, της λογοτέχνιδας Θάλειας Καλιγιάννη κ.ά., όπου το πλάσιμο της μορφής είναι ελλειπτικό, με μικρές, κοφτές διαγραμμίσεις, οι οποίες οργανώνονται σε πυκνά διαγώνια πλέγματα δίνοντας ένα παλλόμενο εξπρεσιονιστικό εικαστικό αποτέλεσμα. Η ρυθμική εναλλαγή μεταξύ του λευκού χαρτιού που παραμένει ασκιτσάριστο και του μολυβιού, περισσότερο πυκνού ή αραιού ανάλογα με τις διακυμάνσεις του φωτός και την απόδοση της προοπτικής, δίνει το μέγεθος της ζωντάνιας και της εκφραστικότητας του σχεδίου της ζωγράφου.

  • «εξόριστοι» σύνθεση 1955

Με την ίδια ευαισθησία που αποκρυπτογραφεί τα μυστικά ενός προσώπου, η Χαριάτη-Σισμάνη καταγράφει τα στοιχεία εκείνα που χαρακτηρίζουν το τοπίο που την περιβάλλει, είτε πρόκειται για κάποιο γραφικό χωριό της Χίου, είτε για τη «Σφίγγα» του Τρίκερι, έναν βράχο που με το σχήμα του θυμίζει τη γνωστή μυθολογική μορφή. Συνήθως επιλέγει να αποτυπώσει το θέμα που την ενδιαφέρει από κάποια απόσταση, έτσι ώστε ο θεατής να έχει μία πανοραμική θέα του εικονιζόμενου τόπου. Στη συνέχεια η σύνθεση οργανώνεται σε δύο ή τρεις επάλληλες ζώνες που αναπτύσσονται ομαλά από το πρώτο στο τελευταίο εικονιστικό επίπεδο με μοναδική σοφία και λιτότητα. Αντιπροσωπευτικά παραδείγματα τα έργα «Χίος-κάτοψη χωριού» και τα πολλά ειδυλλιακά τοπία του Τρίκερι. Από την άλλη πλευρά, όταν το εικαστικό ενδιαφέρον της ζωγράφου κεντρίζουν επιμέρους λεπτομέρειες του φυσικού τοπίου, όπως για παράδειγμα στα σχέδια με τα λιόδεντρα στο Τρίκερι, τότε το αποτέλεσμα εκπλήσσει με τη ζωντάνια και τον αυθορμητισμό της γραμμής καθώς και με τον ανθρωπομορφισμό που παρατηρείται στο πλάσιμο των δέντρων που θυμίζει ανάλογα έργα του Κωνσταντίνου Μαλέα.
Στην τελευταία ενότητα σχεδίων εντάσσονται, όπως προαναφέραμε, έργα που αποτυπώνουν με ενάργεια τις δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης των εξόριστων γυναικών, είτε αυτές σχετίζονται με την απάνθρωπη μεταφορά τους στη Μακρόνησο («το βράδυ στο αρματαγωγό για τη Μακρόνησο», «όσο χώρο πιάνουν δύο αρβύλες, το πλάτος κάθε κρεβατιού», κ.ά.), είτε αφορούν τα διάφορα «επαγγέλματα», που οι εξόριστες ήταν υποχρεωμένες να εξασκούν προκειμένου να επιβιώσουν («Τρίκερι-παπλωματούδες», «Τασία-η πρώτη τσαγκαρίνα μας», «Οι Τσαγκαρίνες», κ.ά.).
Και εδώ η γραμμικότητα του σχεδίου σπάζει, τα έντονα περιγράμματα υποχωρούν και οι φόρμες αποκτούν όλο και μεγαλύτερη αυτονομία, προκειμένου να αποτυπωθεί πληρέστερα ο χαρακτήρας του στιγμιαίου, της φευγαλέας οπτικής εντύπωσης. Ο ιδιάζων ρόλος του σκιοφωτισμού, που αποδίδεται με κατακερματισμένες, νευρικές μολυβιές, εμφυσά στις μορφές κινητικότητα και ζωντάνια και καταδεικνύει τον εγγενή εικαστικό τους χαρακτήρα.
Ιδιαίτερα στα σχέδια της Μακρονήσου προκαλεί εντύπωση η έντεχνη διαχείριση του χώρου από τη ζωγράφο. Τα έργα διακρίνονται από το λεγόμενο horror vacui, ο χώρος της σύνθεσης γεμίζει ασφυκτικά, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα αίσθημα πνιγηρότητας και ανίας που αποτυπώνει εύγλωττα την ψυχολογία των εξόριστων γυναικών. Από την άλλη πλευρά, στην ελαιογραφία «Οι Τσαγκαρίνες», η ενεργητική, όλο δυναμισμό προσήλωση των γυναικών στο άχαρο έργο τους πλαισιώνεται από μία γήινη, σχεδόν μελαγχολική χρωματική παλέτα που ανακαλεί στη μνήμη τους «Πατατοφάγους» του Van Gogh (1885).

  • Μάνος Κατράκης, 1964
    Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο«Καπετάν Μιχάλης
  • Κηφισιά, 1970

Αυτό που αξίζει να αναφερθεί στο σημείο αυτό είναι η ουδέτερη πραγμάτευση των συγκεκριμένων σχεδίων, παρά τη ζοφερή θεματολογία τους. Μία αύρα δυναμισμού και αισιοδοξίας ενεργοποιεί την παράσταση, ενώ η κόπωση, σωματική και ψυχική, δεν είναι πουθενά εμφανής ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, σκηνογραφείται υπαινικτικά. Το στοιχείο αυτό είχε ήδη επισημανθεί από τον σπουδαίο τεχνοκρίτη Γιώργο Πετρή στο κείμενο του για τη ζωγράφο, το 1985 : «Στα σχέδιά της, παρόλο που εικονογραφούν μιαν από τις χειρότερες στιγμές της σύγχρονης ιστορίας μας, τις αφάνταστες διώξεις του κόσμου της Αντίστασης, υποφώσκει το σπέρμα μιας ελπίδας που εξαφανίζει από τα μάτια τις αντιξοότητες και τις διώξεις. Ακόμα και τα πιο βαρειά επαγγέλματα, που δεν τα άσκησαν ποτέ γυναίκες στη σύγχρονη κοινωνία, γίνονται στη ζωγραφική της Χαριάτη τραγούδι και χορός. Μαζί με το σταθερό χρώμα και την περιεκτικότητα της γραμμής ακούεται η υπόσχεση για την αυριανή ξαστεριά».

Αλλά και η ίδια η ζωγράφος συνειδητοποιεί και δικαιολογεί τον τρόπο προσέγγισης που υιοθετεί γράφοντας: «Πώς να ζωγραφίζω όμως σκηνές απογνώσεως; ...με τι καρδιά να γίνω θεατής; Να ξεχωρίσω από τις άλλες για να ζωγραφίσω; Ήμουν ένα με αυτές όλες. Μία αξεχώριστη μονάδα. Η ψυχή μου, κείνη τη στιγμή, είχε ξεχάσει την τέχνη. Ζούσε την πραγματικότητα την φοβερή».

  • Mάνα με δύο παιδιά, 1949
  • Σώμα Γυναίκας, 1955

Και αλλού: «Εγώ προσπάθησα να δικαιολογήσω τον καλλιτέχνη, που ζωγραφίζοντας, δεν πήγε να κάμει πολιτική, αλλά, όταν ζήτησε ψυχική παρηγοριά στην τέχνη, για να μπορέσει ν’ αντέξει στις δύσκολες ώρες, μπόρεσε να δει τις ομορφιές, το άσπρο, που έχει κάθε μαύρο στη ζωή». Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας των έργων αυτών δεν οφείλεται, λοιπόν, μόνο στη θετική και δυναμική ιδιοσυγκρασία της ζωγράφου αλλά προκύπτει ως απόρροια της ακράδαντης πίστης της στην παρηγορητική δύναμη της ζωγραφικής, η οποία, πέρα από την αισθητική αποκτά εδώ και μία βαθύτερη ιδεολογική και ψυχολογική λειτουργία. Μέσα από μια συναρπαστική σύζευξη ιστορίας και τέχνης τα γρήγορα σχεδιάσματα της Χαριάτη-Σισμάνη επενδύουν καλλιτεχνικά μία από τις τραγικότερες σελίδες της νεότερης ελληνικής ιστορίας, η ίδια όμως παρακάμπτει διακριτικά τις σκηνές βίας, τα βασανιστήρια που οδήγησαν πολλές από τις εξόριστες ακόμα και στην τρέλα, και επιλέγει να εστιάσει τη ματιά της στην απλή καθημερινότητα, στο κουράγιο και τη δύναμη που αντλούσαν οι γυναίκες αυτές από την εργασία, τη μελέτη, τη δημιουργική ψυχαγωγία και τους μεταξύ τους ισχυρούς δεσμούς φιλίας και αλληλοϋποστήριξης.
Κλείνοντας, θα ήταν χρήσιμο να αντιμετωπίσουμε τα έργα αυτά των χρόνων της εξορίας σε μία σφαιρικότερη προοπτική, σαν ένα μέρος της ευρύτερης καλλιτεχνικής δημιουργίας σημαντικότατων εικαστικών-αγωνιστών, ζωγράφων, γλυπτών και χαρακτών, όπως ο Βάλιας Σεμερτζίδης, ο Μέμος Μακρής, η Βάσω Κατράκη, ο Α. Τάσσος, και πολλοί άλλοι. Κατά τη διάρκεια μίας ιδιαίτερα ταραγμένης περιόδου, όπως αυτής του πρώτου μισού του 20ού αιώνα, που γέννησε φαινόμενα όπως τη μεταξική δικτατορία, τη γερμανική Κατοχή, την ανάπτυξη της Εθνικής Αντίστασης με το Ε.Α.Μ. και την Ε.Π.Ο.Ν αλλά και τον εμφύλιο, το έδαφος ήταν πρόσφορο για τη δημιουργία μίας τέχνης με έντονα πολιτικό και κοινωνικό περιεχόμενο. Τα σκίτσα της Χαριάτη-Σισμάνη εγγράφονται σε αυτήν ακριβώς τη γοητευτική όσο και διδακτική διαπλοκή Ιστορίας και Τέχνης και για τον λόγο αυτό επιβάλλεται να μελετηθούν πιο ολοκληρωμένα στο μέλλον τόσο από τους κριτικούς τέχνης όσο και από τους σύγχρονους ιστορικούς.

Συγγραφικό Έργο

  • Μελέτη για την
    επτανησιακή τέχνη
    (1963)
  • Κείμενα Εξορίας (1948)
  • Αφιέρωμα
    1996, 2006
  • Αλληλογραφία
    με το Μπουζιάνη
    (1999)
  • 1992
  • Παλαιό Ζακυνθνό
    Παραμύθι1980
  • 1985
  • Ποιητική
    Συλλογή
    1969
  • 1975
  • 1973

Χρονολόγιο

1911: Γεννήθηκε στην Ζάκυνθο. Κόρη του Ευστ. Δ. Χαριάτη, υπαλλήλου της Ionian Bank LTD, και της Βασιλικής Στουπάθη (Βλ. Μουσείο Σολωμού-Κάλβου και Επιφανών Ζακυνθίων-Ζάκυνθος).
1927-1931: Παρίσι, διδάσκεται σχέδιο από τον G. Roux, πρώτο σκιτσογράφο των βιβλίων του Ιουλίου Βερν, στην école de dessin abc.
1933-1937:Συνεργάζεται δημοσιεύοντας ποιήματα, άρθρα, μεταφράσεις στις εφημερίδες και τα περιοδικά της Ζακύνθου, του Πύργου και της Αθήνας με το ψευδώνυμα Ίνα Χάρη και Φρόσω Μουράνου.
1935-1949: Υπάλληλος στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος.
1937: Γνωρίζει τον Γιώργο Μπουζιάνη και παραμένει μαθήτρια και φίλη του μέχρι το θάνατο του το 1959.
1938-1940: Εργάζεται στα εργαστήρια των Λουκά Γεραλή και Πάνου Σαραφιανού. Σχεδιάζει εμπριμέ για την Ελληνική Εριουργία. Προμηθεύει μακέτες σε εργοστάσια υφασμάτων και χαρτιών.
1943: Πληγώνεται από σφαίρα των Γερμανών στην Τράπεζα της Ελλάδος στην επέτειο της 28ης Οκτωβρίου.
1948-1952: Απολύεται από την Εθνική Τράπεζα και εξορίζεται στην Ικαρία, Χίο, Τρίκερι Βόλου και Μακρόνησο.
1952-1963:Συνεργάζεται με τους Γιάννη Τσαρούχη, Βασίλη Διαμαντόπουλο, Μάνο Κατράκη, Αλέξη Δαμιανό, Δημήτρη Μυράτ, Κάρολο Κούν και άλλους σε κατασκευές σκηνικών, πλαστικών, σκηνογραφίες, κοστούμια, μάσκες, κατασκευές για την Λυρική Σκηνή, το Εθνικό Θέατρο, Επίδαυρο και άλλα αθηναϊκά και πειραϊκά θέατρα. Από την περίοδο αυτή προκύπτουν οι ενότητες «Σκίτσα θεάτρου», «Μάσκες Λαϊκού Μεσαιωνικού Θεάτρου», «Μαριονέτες» (Βλ. Αρχείο Λαϊκού Μεσαιωνικού Θεάτρου). Στην περίοδο αυτή συνεργάζεται με την "Επιθεώρηση Τέχνης" και την εφημερίδα Αυγή δημοσιεύοντας άρθρα και σκίτσα της για το θέατρο και κριτικές για τα εικαστικά.
1964: Εκδίδει την μελέτη «Η Τέχνη στα Επτάνησα», αφιερωμένη στα 100 χρόνια της ένωσης (1864-1964).
1965: Ιδρυτικό μέλος της ΕΝΩΣΕΩΣ ΕΠΤΑΝΗΣΙΩΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ και Γ. Γραμματέας της Ενώσεως από το 1965-1967 (Βλ. Αρχείο).
1965: Από τα ιδρυτικά μέλη της Συνάντησης Λαϊκού και Μεσαιωνικού Θεάτρου, διδάσκει κατασκευή μάσκας σε σεμινάρια με τον D. Sartori κ.α. Κατασκευή μασκών με τη Μελίνα Μερκούρη, κ.α. Δημοσιεύει άρθρα και μελέτες για το μεσαιωνικό θέατρο και τη μάσκα (Βλ. Αρχείο). Οι συναντήσεις Λαϊκού Μεσαιωνικού Θεάτρου διακόπηκαν το 1967 και συνεχίστηκαν το 1975 μέχρι το 1980 (Βλ. Αρχείο).
1969: Εκδίδει την συλλογή ποιημάτων «Χτύποι της καρδιάς».
1972: Εκθέτει για πρώτη φορά τα σκίτσα της περιόδου 1952-1967 που προκύπτουν από την θητεία της στο θέατρο.
1975: Έκδοση των σκίτσων της εξορίας 1948-1952 «Γυναίκες από όλη την Ελλάδα» αφιερωμένος στο παγκόσμιο έτος της Γυναίκας.
1980: «Το παραμύθι της Μαρούλας» παλιό ζακυνθινό παραμύθι.
1985: Έκδοση του «Μαθητεύοντας κοντά στο Μπουζιάνη» μαρτυρία.
1986: «Προπολεμικά Ειδύλλια», προσωπικό ημερολόγιο του 1936.
1992: «Δύο Ζακυνθινά Σαλόνια» μνήμες από την Ζάκυνθο των αρχών του 20ου αιώνα.
1996: Πεθαίνει στις 3 Απριλίου στην Αθήνα και σύμφωνα με την επιθυμία της κηδεύεται στον ιστορικό οικογενειακό τάφο της Ζακύνθου.
1997: Εκδήλωση στην Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών στη μνήμη της με προβολές και μουσική. Απαγγέλλει ποιήματα της η ηθοποιός Κατερίνα Διδασκάλου.
2000: Εκδίδεται το βιβλίο «Μπουζιάνης ο Δάσκαλος» του Αλ. Ξύδη, αναφορά στη σχέση δασκάλου-μαθητή, εκδ. Περίπλους.
2000: Κλοπή μεγάλου αριθμού έργων Κατερίνας Χαριάτη-Σισμάνη, Κώστα Περάκη και Γιώργου Μπουζιάνη (Βλ. Ελευθεροτυπία 20/1/2000, Ριζοσπάστης 21/1/2000, Ελεύθερος Τύπος 20/1/2000, Καθημερινή 2000).
2006: Στο Μουσείο Εξορίας, βρίσκεται το αρχείο εξορίας της (επιστολές, αποφάσεις, κείμενα, φωτογραφικό αρχείο, σχέδια, μακέτες, σκηνικά, γλυπτά, ελαιογραφίες, ακουαρέλες, συνθέσεις και χειροτεχνήματα, της περιόδου 1948-1952).
2006: «Κύματα χωρίς Επιστροφή», μονόλογοι της Κατερίνας Χαριάτη-Σισμάνη από την εξορία 1948-1952, απόδοση από την ηθοποιό Κατερίνα Διδασκάλου στα πλαίσια των εγκαινίων του Μουσείου Εξορίας για τον Υπουργό Πολιτισμού και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κάρολο Παπούλια.

Εκθέσεις

1956: A’ Aτομική «Ατελιέ» Ξενοφώντος 10».
1957-1967: Πανελλήνιες εκθέσεις, Ε, ΣΤ’, Θ’.
1980: Αναδρομική ‘Εκθεση «50 Χρόνια Ζωγραφική», γκαλερί Συλλογή Βασιλίσσης Σοφίας.
2009: Έκθεση στο Σπίτι της Κύπρου, «Στους Αφανείς».Και άλλες πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις (Βλ. Αρχείο). ‘Εργα της βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη, στο Υπουργείο Εξωτερικών, στο Μουσείο Σολωμού-Κάλβου και Επιφανών Ζακυνθίων, στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, Μουσείο Μπενάκη και σε ιδιωτικές συλλογές. Άλλες εκθέσεις, βλ. Αρχείο.

Κείμενα

Νίκος Αλεξίου, Μιχάλης Παπαϊωάννου, Γιώργος Πετρής, Αλέξανδρος Ξύδης, Βάσ. Κουντουρίδης, Βεατρίκη Σπηλιάδη, Γιώργος και Ελένη Βακαλό, Γιώργος Βακιρτζής, Αιλιάνα Μαρτίνη, Δέσποινα Τσούργιαννη, κ.α

Το Μουσείο διαθέτει στη συλλογή του πλήθος αντικειμένων καθημερινής διαβίωσης των εξορίστων τόσο από τον Αη Στράτη, όσο και από άλλους τόπους εξορίας (Μακρόνησο, Τρίκερι, Χίο, Γυάρο, Λέρο, Ικαρία κ.α.), και φυλάκισης (Φυλακές Αβέρωφ, Αίγινας, Τρίπολης κ.α.). Ο επισκέπτης κατά την διάρκεια της περιήγησης του στις αίθουσες του Μουσείου έχει επίσης την δυνατότητα μέσω αναπαράστασης εσωτερικού σκηνής, με αυθεντικά αντικείμενα- δωρεές από διάφορους παλιούς εξόριστους- και σε συνδυασμό με πλούσιο φωτογραφικό υλικό να ανασυνθέσει τις συνθήκες της καθημερινότητας των εξορίστων γυναικών και ανδρών από τις αρχές του 1920 έως και το 1974. Ιδιαιτερότητα πολλών αντικειμένων, που εκθέτονται και ανήκουν στην μουσειακή συλλογή, είναι η ευρηματικότητα και μοναδικότητα στα υλικά και στον σχεδιασμό τους, αφού στο σύνολο τους αποτελούν αυτοσχέδιες κατασκευές από τους ίδιους τους εξορίστους, όπως ψαροντούφεκα, αναπτήρες, εργαλεία, βαλίτσες κ.α.

Πληροφορίες: 210-3213488, 6944156764 ή email: exile-museum@gmail.com.

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
Εκδήλωση τιμής για τον Στέφανο Στεφάνου Τετάρτη, 14 Ιουνίου 2017 και ώρα 7.30 μ.μ.,
στο χώρο του Μουσείου Πολιτικών Εξορίστων Άη Στράτη, Αγ. Ασωμάτων 31, Κεραμεικός.


"Η Εταιρεία Μελέτης της Ιστορίας της Αριστερής Νεολαίας (ΕΜΙΑΝ), το Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής Τράπεζας, το Μουσείο Πολιτικών Εξορίστων Άη Στράτη, τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) και οι φίλοι του Στέφανου Στεφάνου σας καλούν σε εκδήλωση τιμής για τον αγωνιστή, σύντροφο, φίλο και συνεργάτη ΣΤΕΦΑΝΟ Δ. ΣΤΕΦΑΝΟΥ την Τετάρτη, 14 Ιουνίου 2017 και ώρα 7.30 μ.μ., στο χώρο του Μουσείου Πολιτικών Εξορίστων Άη Στράτη, Αγ. Ασωμάτων 31, Κεραμεικός-ΑΘΗΝΑ. Για τον αξέχαστο και μοναδικό Στέφανο θα μιλήσουν οι: Έφη Αβδελά, ιστορικός, Χριστίνα Αλεξοπούλου, ερευνήτρια, Αριστείδης Μανωλάκος, δημοσιογράφος και Ιωάννα Παπαθανασίου, ιστορικός. Τη συζήτηση συντονίζει ο Γεράσιμος Νοταράς, επικεφαλής του Ιστορικού Αρχείου Εθνικής Τράπεζας. Θα χαιρετίσουν οι Γιώργος Κασκάνης, δημοσιογράφος, και Ζήσιμος Συνοδινός, γραμματέας Δ.Σ. της ΕΜΙΑΝ. Ο Στεφάνου υπήρξε μοναδικός, υπόδειγμα γνήσιου ουμανιστή, τολμηρού ιδεολόγου, σεμνού αγωνιστή του ελληνικού εργατικού κινήματος: μέλος της ΟΚΝΕ, της ΕΠΟΝ, στέλεχος της Διοικούσας Επιτροπής της ΕΔΑ, της Νεολαίας της ΕΔΑ και της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη, ακάματος μαχητής για τις σοσιαλιστικές ιδέες πάνω από εβδομήντα πέντε χρόνια, από τα οποία τα τριάντα περίπου τα έζησε διωκόμενος. Γεννήθηκε στο Σουφλί του Έβρου το 1926. Από νεαρός δόθηκε ολόψυχα στον μεγάλο αντιστασιακό και κοινωνικό αγώνα 1941-44 για να εισπράξει βαρύ το τίμημα και να ζήσει, από το 1946, δεκαπέντε χρόνια στα κάτεργα των ελληνικών φυλακών και στα ξερονήσια του θανάτου, τη Γυάρο και τον Άη Στράτη. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’60, εκτοπισμένος ακόμη στην Αθήνα, επανήλθε στην πολιτική δράση και αναδείχτηκε ηγετικό στέλεχος της Νεολαίας της ΕΔΑ και της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη, ενώ ήταν υποψήφιος βουλευτής της ΕΔΑ στις εκλογές του 1961, 1963 και 1964. Η χούντα τον συνέλαβε την 21η Απριλίου και τον κράτησε εξόριστο στα στρατόπεδα της Γυάρου και της Λέρου μέχρι το 1971. Στη διάρκεια της δικτατορίας διέρρηξε τις σχέσεις του με το ΚΚΕ, διαφωνώντας με βασικές επιλογές του, και έκτοτε παρέμεινε ανέντακτος στο χώρο της ανανεωτικής Αριστεράς, διανοούμενος, μαχητής στην υπόθεση της δημοκρατίας και του σοσιαλισμού, συνεργαζόμενος κατά καιρούς με έντυπα και μη κερδοσκοπικούς φορείς που πασχίζουν να διατηρήσουν την ιστορική μνήμη (Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας-ΑΣΚΙ, Εταιρεία Μελέτης της Ιστορίας της Αριστερής Νεολαίας-ΕΜΙΑΝ, Μουσείο Πολιτικών Εξορίστων Άη Στράτη κ.ά.). Επαγγελματικά επί σαράντα πέντε περίπου χρόνια υπηρέτησε με συνέπεια το βιβλίο, είτε ως διορθωτής σε εκδοτικούς οίκους, εφημερίδες και περιοδικά, αλλά κυρίως ως επιμελητής επιστημονικών βιβλίων, όπως οι εκδόσεις του ΜΙΕΤ, του Ιστορικού Αρχείου της Εθνικής Τράπεζας, του Ιδρύματος Έρευνας και Παιδείας της Εμπορικής Τράπεζας, του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, του Ομίλου Μελέτης του Ελληνικού Διαφωτισμού, του Κέντρου Οδυσσειακών Μελετών κ.ά. Παράλληλα δημοσίευσε πολύτιμες καταθέσεις του για τη μεταπολεμική μας ιστορία, την ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό σε διάφορα έντυπα, ενώ το 2013 μας έδωσε την πολύτιμη «αυτοβιογραφία» του: Στέφανος Στεφάνου. Ένας απ’ τους πολλούς της ελληνικής Αριστεράς, 1941-1971. Καταγραφή και σχόλια: Χριστίνα Αλεξοπούλου, εκδ. Θεμέλιο 2013. Ένα δεύτερο βιβλίο που φέρει τη σφραγίδα του είναι το Γενικό Ευρετήριο των Αρχείων της ΕΜΙΑΝ, εκδ. ΕΜΙΑΝ 2010, που περιλαμβάνει εκτός των άλλων μια μικρή ιστορική πραγματεία του για την πορεία της αριστερής νεολαίας από το 1945 ώς τη μεταπολίτευση. Αθήνα, 7 Ιουνίου 2017"

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
ΓΙΑ ΤΑ ΔΕΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΕΞΟΡΙΣΤΩΝ ΑΗ ΣΤΡΑΤΗ «ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ» ΣΤΟ ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ Την Τρίτη 29 Νοεμβρίου, 8μμ.

"Με μια μεγάλη συναυλία – παράσταση στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών αφιερωμένη στη μετανάστευση και το προσφυγικό, το Μουσείο Πολιτικών Εξορίστων Αη Στράτη γιορτάζει τα δέκα χρόνια από την ίδρυσή του. Η συναυλία, για τα μέλη και τους φίλους του Μουσείου αλλά και για το κοινό, θα γίνει στην αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος του Μεγάρου Μουσικής την Τρίτη 29 Νοεμβρίου, με ώρα προσέλευσης 8 μμ. Το πρόγραμμα του εορταστικού αυτού αφιερώματος περιλαμβάνει το εμβληματικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη «Γράμματα από τη Γερμανία» σε ποίηση Φώντα Λάδη, που συμπληρώνονται φέτος 50 χρόνια από τη δημιουργία του, καθώς και άλλα τραγούδια, κείμενα και προβολές με θέμα τη μετανάστευση και το προσφυγικό. Τραγουδούν οι: Αφροδίτη Μάνου, Γιώργος Μεράντζας, Σοφία Παπάζογλου και Βασίλης Κορακάκης. Συμμετέχει επταμελής λαϊκή ορχήστρα. Την ενορχήστρωση έχει κάνει ο Γιάννης Παπαζαχαριάκης και τα βίντεο, που θα προβληθούν, ο Κυριάκος Χατζημιχαηλίδης. Αφηγήτρια θα είναι η ηθοποιός Λήδα Δημητρίου. Στην εκδήλωση θα γίνει σύντομη αναφορά στα δέκα χρόνια λειτουργίας του Μουσείου με προβολή σχετικού υλικού. "

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
Παραχώρηση ταινίας για τον Γεώργιο Μπουζιάνη >στο 5o Δημοτικό Σχολείο Δάφνης

"Με ιδιαίτερη χαρά και ικανοποίηση ο Διευθυντής του Σχολείου μας Νίκος Ευσταθίου παρέλαβε αντίτυπο της ταινίας - ντοκιμαντέρ με τίτλο: "Ο χειμώνας είναι η εποχή μου" του Χαρίλαου Σισμάνη από τον ίδιο, γιο της Κατερίνας Χαριάτη - Σισμάνη ζωγράφου, μαθήτριας και φίλης του ζωγράφου Γιώργου Μπουζιάνη. Η ταινία - ντοκιμαντέρ αναφέρεται στη ζωή του μεγάλου ζωγράφου και μετά την πρώτη της προβολή στα εγκαίνια του Μουσείου Μπουζιάνη στη Δάφνη, παραχωρείται στο 5ο Δημοτικό Σχολείο Δάφνης "Γεώργιος Μπουζιάνης" για εκπαιδευτικούς σκοπούς τόσο για τους μαθητές όσο και για τους εκπαιδευτικούς χωρίς καμιά οικονομική επιβάρυνση. Η πράξη αυτή, της παραχώρησης του δικαιώματος της προβολής της, αποδεικνύει την αποδοχή που έχει η συνεχιζόμενη εικαστική δράση του σχολείου με σκοπό τον αισθητικό εγγραμματισμό των μαθητών του σχολείου."
5o Δημοτικό Σχολείο Δάφνης

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
ΣΑΝ ΠΕΤΡΙΝΑ ΛΙΟΝΤΑΡΙΑ ΣΤΗ ΜΠΑΣΙΑ ΤΗΣ ΝΥΧΤΑΣ
Ποιητικές μνήμες της Μακρονήσου

Το ποιητικό ντοκιμαντέρ του Ολιβιέ Ζισουά για τις μνήμες εξορίας της Μακρονήσου θα προβληθεί με την παρουσία του σκηνοθέτη στο Μουσείο Μακρονήσου στην Αθήνα την Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου 2014. Μετά την διεθνή πορεία της στα κινηματογραφικά φεστιβάλ (Βραβείο Οικουμενικής Επιτροπής Dok Leipzig 2012) και την κινηματογραφική διανομή της σε Ελλάδα, Γαλλία και Ελβετία (διαβάστε τις κριτικές στον ελληνικό και διεθνή Τύπο), η μεγάλου μήκους ταινία τεκμηρίωσης Σαν πέτρινα λιοντάρια στη μπασιά της νύχτας (2012) σε σκηνοθεσία του ελβετού ντοκιμαντερίστα Ολιβιέ Ζισουά, θα προβληθεί με την παρουσία του σκηνοθέτη τη Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου 2014 στις 20:30 στον αύλειο χώρο των Μουσείων Μακρονήσου και Άη Στράτη.Η ταινία αποτελεί ένα ελεγειακό κινηματογραφικό δοκίμιο που επιχειρεί να ζωντανέψει τις μνήμες εξορίας της Μακρονήσου, σκηνοθετώντας έναν λογοτεχνικό «Ψυχρό Πόλεμο» ανάμεσα στα ποιητικά γραπτά εξόριστων ποιητών, όπως ο Γιάννης Ρίτσος και ο Τάσος Λειβαδίτης, και τις ομιλίες αναμορφωτικής προπαγάνδας που μετέδιδαν τα μεγάφωνα των στρατοπέδων του νησιού κατά την περίοδο 1947-1950. Σημαντικά φωτογραφικά και κινηματογραφικά αρχεία εντάσσονται σε ένα υπνωτικό φιλμικό ταξίδι μέσα στα στοιχειωμένα ερείπια της Μακρονήσου. Δελτίο Τύου.

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
Η Ελεύθερη Ελλάδα. Η εξουσία του ΕΑΜ στα χρόνια της Κατοχής (1943-1944).
Μουσείο Πολιτικών Εξορίστων του Αη-Στράτη 27 Ιουνίου 2014, 20:00 μμ.

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
Παρουσίαση βιβλίου - Πέντε οικουμενικοί Στοχαστές
Τετάρτη 25 Ιουνίου 2014, 20.00.Μουσείο Πολιτικών Εξορίστων Άη Στράτη.

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
3 ζωγράφοι, 3 ιστορίες Δράσεις & εκδηλώσεις εμπνευσμένες
από τις συλλογές της Πινακοθήκης του Δήμου Αθηναίων. Παρασκευή 13 Ιουνίου, ώρα 19:00


ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
Παρουσίαση βιβλίου - έκδοση του Μουσείου Εξορίας

Αη-Στράτης 1952. Η 4χρονη Ηλέκτρα Καραγκίτσου αρχίζει τη δική της υπερορία, δίχως τους εξόριστους στον Άη-Στράτη γονείς της. Σταθμοί της πορείας της, είναι τα ορφανοτροφεία στο Balaton Kenesee της Ουγγαρίας, κατόπιν στη Ρωσία, στο Ιβάνοβο, εν συνεχεία στη Μόσχα, Οδησσό και τέλος στην Τασκένδη. Το 1976 επιστρέφει στην Ελλάδα, όπου ο πατέρας της Π.-Σ. Καραγκίτσος ή Καραγκίτσης της παραδίδει χειρόγραφη την αυτοβιογραφία του λίγο πριν το θάνατό του το 1980. Το χειρόγραφο παραμένει στο συρτάρι σχεδόν 30χρόνια. Το καλοκαίρι του 2008, η Ηλέκτρα Καραγκίτσου επισκέπτεται τον Άη-Στράτη. Αυτή η επίσκεψή της, λειτουργεί καταλυτικά στο να γράψει τη δική της μαρτυρία και να βγάλει από την αφάνεια την ιστορία του πατέρα της. Το Μουσείο Πολιτικών Εξορίστων Άη-Στράτη εξέδωσε σε ένα τόμο τις δύο αυτές μαρτυρίες δίχως καμιά παρέμβαση που θα αλλοίωνε τον χαρακτήρα τους, εμπλουτίζοντάς τες με αρχειακό και φωτογραφικό υλικό των δύο αρχείων και πρόλογο του καθηγητή Ηλία Νικολακόπουλου. Την παρουσίαση του βιβλίου θα κάνουν οι Ιωάννα Παπαθανασίου - ΑΣΚΙ, ο Δημήτρης Πλουμπίδης – ψυχίατρος, και ο Ηλίας Νικολακόπουλος – ιστορικός. Συντονιστής: Χαρίλαος Σισμάνης – Μουσείο Πολιτικών Εξορίστων Άη Στράτη.
Η ημερομηνία και ο τόπος της παρουσίασης θα ανακοινωθούν σύντομα.

Στείλτε το μήνυμα σας

Επικοινωνείστε μαζί μας

Μουσείο Πολιτικών Εξορίστων Αη Στράτη
Αγ. Ασωμάτων 31
105 53, Κεραμεικός, Αθήνα
τηλ. (+30)210-3213488
e-mail: exilemuseum@gmail.com


Δείτε exile-museum athens greece το χάρτι μεγαλύτερο